ក្នុងការចិញ្ចឹមជ្រូកកសិករប្រាកដជាជួបបញ្ហាផ្សេងៗកំឡុងពេលដែលជ្រូកលូតលាស់ ហើយក្នុងចំណោមបញ្ហាទាំងនោះ បញ្ហាជំងឺជាបញ្ហាដែលសំខាន់និងទាមទារឲ្យអ្នកចិញ្ចឹមត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ឲ្យបានខ្ពស់ជៀសវាងការខាតបង់ផ្សេងៗ។ ខាងក្រោមនេះជាប្រភេទជំងឺដែលឧស្សាហកើតលើកូនជ្រូក។
១. ជំងឺរាកលើកូនជ្រូកដែលទើបកើត
ក. មូលហេតុ៖ កូនជ្រូកកើតបាន ២ ទៅ ៣ថ្ងៃ ច្រើនមានជំងឺរាកធ្ងន់ធ្ងរ រួចហើយងាប់ដែលជាទូទៅ គឺបណ្ដាលមកពី៖
- មេជ្រូកពេលផើមខ្វះវីតាមីនA កាលណាមេជ្រូកផើមខ្វះវីតាមី A កូនដែលកើតមកក៏ខ្វះវីតាមីននេះដែរ។ កង្វះវីតាមីន A ពោះវៀនគ្មានអ្វីការពារមេរោគបាន ដូចជាមេរោគពពួក Colibacille និង Salmonella ដែលអាចរាតត្បាត បណ្ដាលឲ្យមានជំងឺរាក។
- មេជ្រូកធ្លាប់មានជំងឺ Salmonellosis កាលណាមេមានជំងឺនេះ កូនក្នុងពោះក៏អាចរាតត្បាតដោយជំងឺនេះដែរ។ ជួនកាលមេរោគនេះឆ្លងតាមរយៈការបៅទឹកដោះមេ កូនជ្រូកមានជំងឺ Salmonellosis នឹងក៏បណ្ដាលឱ្យរាក។
- មកពីមេជ្រូកមានជំងឺហើមស្បូនមានខ្ទុះដូច្នេះក្នុងទឹកដោះក៏មានជាតិពុលកាលណាកូនបៅបណ្ដាលឲ្យមានជំងឺរាក
- មកពីមេមានទឹកដោះច្រើនពេក កូនបៅទឹកដោះច្រើនពេកជាតិសាច់មិនរំលាយក៏បណ្ដាលឲ្យរាក
- មេស៊ីចំណីមិនល្អដុះផ្សិត ឬជូរផ្អូម
- កូនជ្រូកខ្វះជាងដែក
- កូនជ្រូកមានជំងឺរលាកផ្ចិត ហើមមានខ្ទុះ មេរោគនៅផ្ចិតរាតត្បាតដល់ពោះវៀនបណ្ដាលឲ្យរាក
- ពីទ្រុងសើម ត្រជាក់កូនរងាចុះខ្សោយបើកហើយមិនរំលាយអាហារ។
ខ. រោគសញ្ញា
ពេលទើបចាប់ផ្ដើមឈឺដំបូងកូនជ្រូកនៅបៅតិចៗកំដៅខ្លួនឡើងបន្តិច ៣៩,៥ ទៅ ៤០អង្សារ។ កូនជ្រូករាក មានលាមកពណ៌លឿងបន្ទាប់មកក៏ងាប់យ៉ាងរហ័សតែក្នុងរយៈពេលមួយថ្ងៃ ដោយសារតែមេរោគចូលទៅក្នុងឈាម។ មានករណីខ្លះទៀតកូនជ្រូកឈឺអត់បៅ ៣ទៅ៤ ថ្ងៃទើបងាប់។ ក្នុងកម្រិតស្រាលកូនជ្រូកឈឺដេកន្ត្រាក់ខ្លួនញ័រញាក់ ចុះស្គមខ្សោយទៅៗ រហូតដល់ងាប់បើមិនព្យាបាលទាន់ពេលវេលាអាចងាប់កូនអស់ទាំងសម្បុក។
គ. កាព្យាបាល
- ផ្លាស់ប្ដូរចំណីឲ្យមេជ្រូកស៊ីបន្លែស្រស់ឲ្យបានច្រើនដើម្បីជួយផ្គត់ផ្គង់វីតាមីន A និងបន្ថយទឹកដោះរបស់មេ។
- ឲ្យកូនជ្រូកបៅតាមពេលម៉ោងកំណត់ បន្ថយការបៅរបស់វា ដាក់កូនជ្រូកក្នុងទ្រុងកម្ដៅ ស្ងួត ស្អាត
- ព្យាបាលជំងឺរលាកស្បូនឲ្យមេជ្រូកបើសិនជាមានជំងឺនេះ
- ព្យាបាលជំងឺរលាកផ្ចិត្តឱ្យកូនជ្រូកបើសិនជាកូនជ្រូកមានជំងឺនេះ
២.ជំងឺហើមផ្ចិត
ក. មូលហេតុ
បណ្ដាលមកពីមិនបានសម្អាតទងផ្ចិត មិនបានចង និងលាបថ្នាំសម្លាប់មេរោគ ឬក៏មកពីចងមិនជាប់ មកពីកាត់មិនស្អាតល្អ ដែលបណ្ដាលឲ្យមេរោគរាតត្បាលបណ្ដាលឲ្យទងផ្ចិតហើម។ មុនពេលកើតទងផ្ចិត គឺជាទងសុកដែលភ្ជាប់សរសៃឈាមសម្រាប់កូនជ្រូកនឹងសន្លឹកសុក។ ក្រោយពេលកើតសរសៃឈាមនៅទងផ្ចិតស្វិតបន្តិចម្ដងៗ រហូតដល់ទៅអស់តែម្ដង។
ខ. រោគសញ្ញា
ក្នុងលក្ខខណ្ឌធម្មតាពេលផ្ចិតគ្មានមេរោគតែ ៤ ទៅ ៥ថ្ងៃ នោះទងផ្ចិតនឹងបានជាល្អ ប៉ុន្តែបើមានមេរោគរាតត្បាតអាចបណ្ដាលឲ្យហើម កូនជ្រូកឡើងដំបៅ មិនសូវបៅដោះ ហើយបណ្ដាលឲ្យមានរោគសញ្ញាបីបែបដូចតទៅនេះ៖
- មេរោគចូលទៅក្នុងឈាមធ្វើដំណើរពាសពេញសារពាង្គកាយ រួចហើយមកប្រមូលផ្ដុំនៅសន្លាក់ឆ្អឹងជើង។
- កូនជ្រូកមានជំងឺរាក
- កូនជ្រូកមានជំងឺស្កន់ជាន់ (តេតាណូស)
គ. វិធីការពារនិងព្យាបាល
ក្រោយពេលកើត ត្រូវដាក់កូនជ្រូកក្នុងទ្រុងកម្ដៅ រាល់ពេលឲ្យកូនជ្រូកបៅត្រូវពិនិត្យទងផ្ចិត លាបថ្នាំក្រហមមួយថ្ងៃម្ដង។ កាលណាយើងពិនិត្យឃើញទងផ្ចិតក្រៀមបន្តិចម្ដងៗ ពីក្រៅទៅក្នុងស្បែកពោះនោះគឺជាការល្អ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញបើឃើញទងផ្ចិតហើមស្ទាបទៅទន់ៗ នោះគឺជារោគសញ្ញានៃការហើមផ្ចិត ហើយ ត្រូវព្យាបាលជាបន្ទាន់ៈ
– ស្រាយខ្សែចងទងផ្ចិត ឲ្យទឹកពណ៌លឿងហូរចេញ
– លាងសម្អាតផ្ចិតម្ដងទៀត
– ចងទងផ្ចិតឡើងវិញដោយសរសៃចេស ដែលបានសម្លាប់មេរោគរួចហើយ
៣.ជំងឺខ្វះជាតិស្ករក្នុងឈាម
ក. មូលហេតុ
កូនជ្រូកដែលទើបកើត ជួនកាលមានការរំលាយជាតិស្ករយឺត ហើយការបំបែកជាតិ Glucogene ឲ្យទៅជាជាតិស្ករមិនបានសម្រួល បណ្ដាលឲ្យកូនជ្រូកខ្វះជាតិស្ករក្នុងឈាម។
មេជ្រូកខ្វះទឹកដោះដោយសារមានជំងឺហើមស្បូន ហើមពោះ ឬក៏មកពីជំងឺដទៃទៀតដូចជាជំងឺប៉េស្ត ជំងឺរាក ។ល។ ក៏ជាមូលហេតុបណ្ដាលឲ្យកូនជ្រូកមានជំងឺជាតិស្ករក្នុងឈាមដែរ។
កូនជ្រូកដែលមានជំងឺ បណ្ដាលមលពីរោគ Streptococcus, Colibacille, Salmonella, Erysipelotrix ជាដើម ហើយកូនជ្រូកដែលមានជំងឺរាកក៏បណ្ដាលឲ្យមានជំងឺខ្វះជាតិស្ករក្នុងឈាម។
ដូចនេះយើងឃើញថាជំងឺខ្វះជាតិស្ករក្នុងឈាមជួនកាលអាចបណ្ដាលមកពីជំងឺផ្សេងៗទៀត។ ជំងឺខ្វះជាតិស្ករក្នុងឈាម កើតឡើងតែលើកូនជ្រូកអាយុប្រហែល១០ថ្ងៃ ចំណែកឯកូនជ្រូកលើស ១០ថ្ងៃ ចេះលិឍចំណី ដូចនេះការបំលែងជាតិស្ករត្រូវបានសម្រួល។
ខ. រោគសញ្ញា
តាមធម្មតាកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមកូនជ្រូកគឺ ១០០ ទៅ ១៤០ mg/១០០ccឈាម នៅពេលដែលតួលេខនេះចុះនៅត្រឹមតែ ២០ mg/១០០cc ឈាម នោះជារោគសញ្ញានៃការខ្វះជាតិស្ករនឹងកើតមានឡើង។
ដំបូងកូនជ្រូកក្តៅ ស្បែកឡើងកន្ទួលក្រហមជើងទាំងបួនដើរគន្ធីងគន្ធាំង ឬជួនកាលតែជើងពីរខាងក្រោយទេ ដេកសន្លឹម កន្ត្រាក់ជើងទាំងបួនដូចស្កន់ជាន់ រឹងខ្លួន រឹងក។ ក្រោយស្គន់ជាន់ប៉ុន្មានម៉ោងស្បែកត្រឡប់មកជាស្លេកកូនជ្រូកសន្លប់រួចហើយងាប់។
គ. វិធីការពារ និង ព្យាបាល
- ព្យាបាលជំងឺឲ្យមេជ្រូក ដើម្បីឲ្យសម្បូរទឹកដោះឡើងវិញទុកដាក់កូនជ្រូកនៅកន្លែងកក់ក្តៅ
- ប្រើថ្នាំអង់ទីប៊ីយ៉ូទិក ទៅលើកូនជ្រូកដែលមានជំងឺ។
៤.ជំងឺមិនរំលាយអាហារចំពោះកូនជ្រូកបៅដោះ
ក. មូលហេតុ
ជំងឺនេះកើតមានតែនៅលើកូនជ្រូកអាយុក្រោម ១ខែ ប៉ុណ្ណោះដោយសារតែការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ កូនជ្រូករងារ បៅច្រើន កម្រាលទ្រុងសើម ដោយសារត្រជាក់ពោះបានជាបៅហើយមិនរំលាយអាហារ។
ខ. រោគសញ្ញា
- កូនជ្រូកឈឺ ស្រងូតស្រងាត់ បៅតិច ក្អួតចេញទឹកដោះទាំងដុំៗ ជួនកាលរាក ក្នុងករណីត្រជាក់ខ្លាំងបណ្ដាលឲ្យប្រកាច់កន្ត្រាក់ជើងរួចហើយងាប់។
- ជំងឺនេះងាយព្យាបាល ហើយក៏មិនអាចឲ្យយើងច្រឡំនឹងជំងឺដទៃទៀតដូចជាជំងឺប៉េស្ត ឬជំងឺព្រូនទេ។
គ. ការព្យាបាល
- បន្ថយកុំឲ្យវាបៅច្រើនពេក រៀបចំទ្រុងឲ្យកក់ក្តៅ និងប្រើថ្នាំទៅតាមការណែនាំ
សូមប្រឹក្សាជាមួយពេទ្យសត្វជំនាញ ដើម្បីបានព័ត៌មានកាន់តែច្បាស់បើសិនជាបានជួបអាការៈគួឲ្យសង្ស័យលើកូនជ្រូករបស់បងប្អូន។
ចែករំលែកដោយ៖ ឡឹក គឹមសួរ
ប្រភព៖ NADIS, Oxford Sandy and Black Pig Group