ជំងឺផ្ដាសាយមាន់ ឬជំងឺកូរីសា (Infectious Coryza) គឺជាជំងឺផ្លូវដង្ហើមស្រួចស្រាល់ដែលបង្កឡើងដោយបាក់តេរីឈ្មោះថា Avibacterium paragallinarum។ ជំងឺនេះឆ្លងរាលដាលលឿន ហើយបណ្តាលឲ្យមានការខាតបង់សេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់អ្នកចិញ្ចឹមបសុបក្សី ទោះបីជាអត្រាងាប់ជាទូទៅទាបក៏ដោយ។
១. រោគសញ្ញា
រោគសញ្ញានៃជំងឺផ្ដាសាយមាន់ជាទូទៅកើតឡើងយ៉ាងលឿនក្នុងហ្វូងមាន់ ហើយផ្តោតសំខាន់លើប្រព័ន្ធផ្លូវដង្ហើមផ្នែកខាងលើ។
| ប្រភេទរោគសញ្ញា | ការពិពណ៌នា |
| ហើមមុខ/ភ្នែក | ហើមមុខ និង ហើមក្រោមរន្ធភ្នែក (Infraorbital Sinuses) គឺជាសញ្ញាសំខាន់បំផុត។ ការហើមអាចរាលដាលដល់ត្រង់ចង្កា និងសិររបស់មាន់ឈ្មោល។ |
| ទឹករំអិល | ហៀរសំបោរ ចេញពីរន្ធច្រមុះ ដែលដំបូងថ្លា ហើយក្រោយមកក្លាយជាខាប់ លាយទឹករំអិល និងមាន ក្លិនមិនល្អ។ |
| ភ្នែក | ភ្នែកមានទឹក ឬ ហូរទឹកភ្នែក និងអាចមានភ្នាសកែវភ្នែករលាក។ ពេលខ្លះទឹករំអិលប្រមូលផ្ដុំធ្វើឲ្យភ្នែកមាន់បិទជិត។ |
| ដង្ហើម | ក្អក ហឹត និងមាន សំឡេងដកដង្ហើមខុសប្រក្រតី។ |
| ទូទៅ | មាន់ សំកុក មិនសូវសកម្ម ស៊ីចំណីតិច ផឹកទឹកតិច ហើយពេលខ្លះអាចមានរាករូស។ |
២. ផលប៉ះពាល់លើមាន់សាច់ និងមាន់ពង
ទោះបីជាជំងឺ Coryza មិនសូវបង្កឲ្យមាន់ងាប់ច្រើនក៏ដោយ (អត្រាស្លាប់ទាបជាង ២០%) វាមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ផលិតភាព៖
| ប្រភេទមាន់ | ផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ច |
| មាន់ពង | ធ្លាក់ចុះអត្រាពង៖ ជាធម្មតា អត្រាផលិតពងអាចធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង ពី ១០% ទៅ ៤០% ឬអាចឈប់ពងទាំងស្រុង។ ការធ្លាក់ចុះផលិតភាពនេះបណ្តាលមកពីភាពតានតឹង និងការថយចុះចំណង់អាហារ។ |
| មាន់សាច់ | ថយចុះការលូតលាស់៖ មាន់សាច់ស៊ីចំណីតិចដោយសារពិបាកដកដង្ហើម និងភ្នែកបិទ ធ្វើឲ្យវា លូតលាស់យឺតនិងចុះទម្ងន់។ |
| មាន់ទាំងពីរប្រភេទ | ការចំណាយលើថ្នាំពេទ្យកើនឡើង និងភាពខុសគ្នានៃទំហំ មាន់ក្នុងហ្វូង។ លើសពីនេះ មាន់ដែលជាសះស្បើយមួយចំនួននៅតែអាចក្លាយជាសត្វផ្ទុកមេរោគរ៉ាំរ៉ៃ ដែលឆ្លងទៅហ្វូងផ្សេងៗទៀត ឬលាប់ឡើងវិញ។ |
៣. វិធានការការពារ
ដោយសារជំងឺកូរីសា (Coryza) ពិបាកនឹងកម្ចាត់ចេញពីហ្វូងទាំងស្រុង (ដោយសារមាន់ផ្ទុកមេរោគរ៉ាំរ៉ៃ) ការការពារគឺជាវិធីសាស្ត្រដ៏មានប្រសិទ្ធភាពបំផុត។
- ការចាក់វ៉ាក់សាំង
- វ៉ាក់សាំងគឺជាខ្សែការពារដ៏សំខាន់ ជាពិសេសនៅតំបន់ដែលមានការឆ្លងរាលដាលខ្ពស់ ឬចិញ្ចឹមមាន់ពងច្រើនជំនាន់។
- ត្រូវចាក់វ៉ាក់សាំងតាមប្រភេទសេរ៉ូម ដែលមានក្នុងតំបន់ និងអនុវត្តតាមការណែនាំរបស់ពេទ្យសត្វ (ជាធម្មតាចាក់នៅអាយុ ៨-១៦ សប្ដាហ៍)។
- វិធានការជីវសុវត្ថិភាព
- ដាក់ដាច់ដោយឡែក៖ មាន់ថ្មីទាំងអស់ដែលទើបនាំចូល ត្រូវដាក់ដាច់ដោយឡែកពីហ្វូងចាស់យ៉ាងហោចណាស់ ៣០ថ្ងៃ មុននឹងបញ្ចូលទៅក្នុងទ្រុងធំ។
- កម្ចាត់សត្វផ្ទុកមេរោគ៖ កម្ចាត់មាន់ចាស់ៗដែលនៅសល់ពីជំនាន់មុន មុននឹងដាក់កូនមាន់ថ្មីចូល (ជាពិសេសក្នុងកសិដ្ឋានដែលមាន់ពងច្រើនជំនាន់)។
- សម្អាតឧបករណ៍៖ លាងសម្អាត និងបាញ់ថ្នាំសម្លាប់មេរោគលើឧបករណ៍ សម្លៀកបំពាក់ និងស្បែកជើងកម្មករឲ្យបានត្រឹមត្រូវ។
- ការគ្រប់គ្រងបរិស្ថាន
- ធានាថាទ្រុងមាន ខ្យល់ចេញចូលល្អ (Ventilation) ដើម្បីកាត់បន្ថយសំណើម និងឧស្ម័នអាម៉ូញាក់ ដែលអាចធ្វើឲ្យផ្លូវដង្ហើមមាន់ចុះខ្សោយ។
- រក្សាកម្រាលទ្រុងឲ្យ ស្ងួតជានិច្ច។
៤. ការព្យាបាល
- ថ្នាំផ្សះ៖ ជំងឺកូរីសាបង្កដោយបាក់តេរី ដូច្នេះអាចព្យាបាលដោយថ្នាំផ្សះ ដែលត្រូវប្រើតាមរយៈទឹកផឹក ឬចំណី តាមការណែនាំរបស់ពេទ្យសត្វ។
- ការព្យាបាលគាំទ្រ៖ ត្រូវបង្កើនវីតាមីន និងសារធាតុអេឡិចត្រូលីតក្នុងទឹកផឹក ដើម្បីជួយឲ្យមាន់មានកម្លាំង និងកាត់បន្ថយភាពតានតឹង។
ចំណាំ៖ ថ្នាំផ្សះអាចជួយ គ្រប់គ្រងរោគសញ្ញា និងការពារការឆ្លងបាក់តេរីបន្ទាប់បន្សំ ប៉ុន្តែវាមិនអាចកម្ចាត់មេរោគ Coryza ចេញពីខ្លួនមាន់ទាំងស្រុងបានទេដែលធ្វើឲ្យមាន់មួយចំនួនក្លាយជាមាន់ផ្ទុកមេរោគរ៉ាំរ៉ៃ និងអាចលាប់ជំងឺវិញផងដែរ។ ប្រឹក្សាជាមួយពេទ្យសត្វដើម្បីបានការព្យាបាលត្រឹមត្រូវ និងការពារកុំឲ្យខាតបង់ដោយសារជំងឺមួយនេះ។
ចែករំលែកដោយ៖ ចាន់ តារា
ប្រភព៖ Veterinary Manual